Deugdzaam leiderschap is de eerste systematische benadering van leiderschap vanuit het oogpunt van de aretologie, de wetenschap van deugden, ontwikkeld door de oude Grieken.
Een deugd is meer dan een waarde. Het is een innerlijke, dynamische kracht die we cultiveren om beter te worden als een mens. En hoe beter we worden, hoe meer onze efficiëntie toeneemt.
De deugd is een gewoonte van de intelligentie, van de wil en van het hart, die ons in staat stelt om excellentie en persoonlijke efficiëntie te bereiken.
Leiderschap is intrinsiek gelinkt aan de deugd om twee redenen:
Grootmoedigheid en broederlijke nederigheid maken deel uit van éénzelfde levensideaal: het ideaal van de waardigheid en van de grootsheid van de Mens. De grootmoedigheid helpt ons om bewust te worden van onze eigen waardigheid en grootsheid; de broederlijke nederigheid maakt ons bewust van de waardigheid en de grootsheid van de andere. Grootmoedigheid en nederigheid zijn het resultaat van een correcte beoordeling van de waarde van de Mens; de kleinmoedigheid, die de mens van alle respect voor zichzelf ontneemt, en de hoogmoed, die de mens belet om uit zijn falen te leren, vestigen zich in een verkeerde beoordeling van de Mens. Het leiderschap is een levensideaal die de waarheid over de Mens erkent, op zich neemt en promoot.
Leven in de waarheid is zijn eigen status als schepsel erkennen (metafysische nederigheid), maar ook zijn falen en natuurlijke zwakheden (spirituele nederigheid). Het gaat er ook om zijn eigen waardigheid en grootsheid te erkennen (ontologische nederigheid) en ook zijn talenten en deugden (psychologische nederigheid). Deze basis nederigheid leidt tot zelfkennis. Hoewel de broederlijke nederigheid is het hoogtepunt van leiderschap; voorzichtigheid, nederigheid, zelfbeheersing en rechtvaardigheid zijn daar de fundamenten van. De basis nederigheid is het fundament van de fundamenten van leiderschap.
Diegenen die door potestas leiden omdat ze geen autoriteit hebben, dragen enkel de titel van leider. Het is een vicieuze cirkel: wie gebrek heeft aan autoriteit (auctoritas) is geneigd om van zijn macht (potestas) misbruik te maken, wat op zijn beurt leidt tot een afbrokkeling van zijn autoriteit en het blokkeren van enige mogelijkheid tot een authentiek leiderschap. Leiderschap is niet gelinkt aan een rank of aan een positie binnen een hiërarchie. Leiderschap is een manier van zijn die door iedereen kan beleefd worden, ongeacht zijn/haar plaats in de maatschappij of binnen een organisatie.
Waar je aan iemand kan zien dat die persoon rijp is, is door zijn/haar zelfvertrouwen, coherentie, psychologische stabiliteit, vreugde, optimisme, natuurlijke houding, vrijheid en verantwoordelijkheid, innerlijke vrede. Leiders zijn niet sceptisch noch cynisch; ze zijn realistisch. Het realisme is het vermogen om de nobele verlangens van de ziel te koesteren, ongeacht de persoonlijke zwakheden. De realisten geven niet aan zwakheid toe, ze overschrijden het door de deugden te beoefenen.
De deugdethiek negeert de geldigheid van de regels niet, maar het zegt dat de regels het ultieme fundament niet zijn van de ethiek. De regels moeten ten dienste staan van de deugd. Deugdethiek begunstigd de creativiteit van de leider heel sterk.r.
Grootmoedigheid is het verlangen naar grote dingen, beide in capaciteit en in werkelijke daden. Grootmoedigheid is de eerste specifieke deugd van de leiders. Leiders zijn grootmoedig in hun dromen, hun visie, en hun missiegevoel; in hun vermogen om zichzelf te overtreffen en de anderen aan te moedigen om zich ook te overtreffen. Broederlijke nederigheidheid is de gewoonte om de anderen te dienen. Concreet leidt het tot trekken eerder dan duwen, aanleren in plaats van bevelen, inspireren en niet afkeuren. Daarom is leiderschap meer een kwestie van de anderen te waarderen dan een machtsvertoon. Broederlijke nederigheid beoefenen betekent het beste uit de anderen te halen, hen de mogelijkheid geven om hun eigen menselijke potentieel te ontwikkelen. In die zin zijn leiders altijd meesters, vaders of moeders. Degenen die een leider volgen, zijn degenen die door die leider worden bediend. Grootmoedigheid en broederlijke nederigheid zijn de specifieke deugden van de leider; samen vormen ze de essentie van leiderschap.
Voorzichtigheid vermeerdert het vermogen van de leider om goede beslissingen te nemen; moed helpt hem om op koers te blijven en om alle soorten druk te weerstaan; zelfbeheersing onderwerpt zijn emoties en zijn passies aan zijn geest terwijl hij zijn levenskrachten richt op het volbrengen van zijn missie; rechtvaardigheid moedigt hem aan om aan iedereen te geven wat hem toekomt.
Hoewel deze vier deugden niet de essentie vormen van leiderschap, zijn ze daar de fundamenten van.
De deugd is een gewoonte die men aanleert door ze te beoefenen. Leiderschap is een kwestie van karakter (deugd, vrijheid, groei) en niet van temperament (biologie, conditionering, uitputting). Het temperament kan de groei van bepaalde deugden gemakkelijker maken, en de ontwikkeling van andere deugden vertragen. Toch is er altijd een moment waarop de leider zijn karakter op zijn temperament oplegt zodanig dat zijn temperament hem niet meer kan overmeesteren. Geen enkele temperament is een hindernis tot leiderschap, het gebrek aan karakter (i.e. morele kracht die ons bevrijdt van de deterministen) daarentegen is altijd een hindernis.
Deugden worden niet gekoesterd door leiders om eerst en vooral efficiënter te worden in hun bezigheden. Ze beoefenen de deugd in eerste instantie om als mens te groeien.We zoeken niet om steeds deugdzamer te zijn met de bedoeling om efficiënter te worden in wat we doen, efficiëntie is slechts één van de talrijke gevolgen van de deugd.
Deze bovennatuurlijke deugden verhogen, versterken en veranderen de natuurlijke deugden van grootmoedigheid en nederigheid (de essentie van leiderschap) en de natuurlijke deugden van voorzichtigheid, moed, zelfbeheersing en rechtvaardigheid (fundamenten van leiderschap). Een studie rond leiderschap die deze bovennatuurlijke deugden achterwege zou laten, zou onvolledig zijn.
